◊ มหาตมะ คานธี:สิทธิในการแสดงออกซึ่งอารยะขัดขืน

อารยะขัดขืนคือสิทธิที่มีอยู่ของพลเมือง ซึ่งไม่สามารถที่จะยกเลิกไปได้ตราบใดที่เขายังมีชีวิตอยู่ อารยะขัดขืนไม่เคยนำไปสู่สภาวะความวุ่นวายทางการเมือง สิ่งที่นำไปสู่ความวุ่นวายทางการเมือง คือการขัดขืนที่เกิดจากอาชญากรร้าย ซึ่งรัฐในทุกประเทศได้จัดการกับอาชญากรร้ายด้วยการปราบปรามด้วยกำลังเพื่อป้องกันไม่ให้สังคมเสื่อมสลายลง

แต่การที่รัฐจะจับกุมคุมขังหรือปราบปรามการกระทำอารยะขัดขืนนั้น ถือเป็นความพยายามของรัฐในการจับกุมคุมขังซึ่งความรู้สึกผิดชอบชั่วดีของคน อารยะขัดขืนเป็นหนทางที่จะนำไปสู่ความเข้มแข็งและความบริสุทธิ์ ผู้ที่กระทำการอารยะขัดขืนนั้นไม่เคยใช้อาวุธ ดังนั้นเขาจึงไม่เป็นอันตรายต่อรัฐ และรัฐเองย่อมจะต้องเป็นผู้ที่แสดงออกซึ่งความเต็มใจในการรับฟังความคิดของประชาชน

ผู้ที่กระทำการอารยะขัดขืนจะเป็นอันตรายก็แต่กับรัฐที่เป็นปกครองโดยคณะปกครองที่ถือเอาตัวเองเป็นใหญ่ เนื่องจากผู้ที่กระทำการอารยะขัดขืนจะทำให้คณะปกครองที่ถือว่าตัวเองเป็นใหญ่กว่าคนอื่นสิ้นสลายลง ด้วยการที่ผู้กระทำการอารยะขัดขืนนั้นได้สื่อสารกับประชาชน ว่าทำไมพวกเขาจึงต้องขัดขืนกับการกระทำของคณะปกครองนั้น

การกระทำการอารยะขัดขืนจึงเป็นภาระหน้าที่ที่ไม่สามารถจะถูกละเมิดได้ เมื่อคณะผู้ปกครองได้ทำการละเมิดกฏหมายเสียเอง ซึ่งหมายถึงว่ารัฐนั้นก็เป็นรัฐที่ทุจริต และประชาชนที่เกี่ยวข้องกับรัฐที่ละเมิดกฏหมายนั้นก็มีส่วนในการละเมิดกฏหมายและความทุจริตนั้นไปด้วย

ทุกคนมีสิทธิที่จะตั้งข้อสงสัยกับการกระทำอารยะขัดขืน หรือชี้แนะและเลื่อนการกระทำอารยะขัดขืนออกไป แต่สิ่งที่ไม่สามารถที่จะตั้งข้อสงสัยได้ก็คือ สิทธิที่จะกระทำการอารยะขัดขืน ด้วยว่าสิทธิในการกระทำการอารยะขัดขืนนั้นไม่สามารถจะหายไปจากตัวเราได้ตราบใดที่เรายังเคารพในความเป็นมนุษย์ของเราอยู่

ในขณะเดียวกันกับการยืนยันว่ามนุษย์นั้นมีสิทธิในการกระทำอารยะขัดขืน การกระทำอารยะขัดขืนนั้นจะต้องมีกรอบในการปฏิบัติเช่นกัน เพื่อไม่ให้การกระทำอารยะขัดขืนนั้นนำไปสู่ความรุนแรงและสภาวะความวุ่นวายทางการเมือง

(พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์ แปลจาก The Right of Civil Disobedience (1922). ของ มหาตะมะ คานธี ใน M.K. Gandhi. Nonviolent Resistance (Satyagraha). New York: Schocken Books, 1955. หน้า 74)